Water besparen en afvalwater zuiveren

Steeds vaker in de pers:
Mondiaal dreigende watertekorten, ook in Nederland waar goed en veilig drinkwater steeds duurder wordt.
Toenemende watervervuiling en riolering die langzamerhand onbetaalbaar wordt. Wat doen we er aan? Mogen we een paar suggesties doen?

Het riool: van zegen tot ramp
Het is nog helemaal niet zo lang geleden, begonnen in 1870 met de aanleg van het rioolstelsel, dat wij ons hebben onttrokken aan een natuurlijke kringloop, die daarvoor heeft bestaan ongeveer zolang de mens landbouw bedreef. Mogen wij onze voorouders dit kwalijk nemen? Neen, want in vele dichtbevolkte steden werd het probleem van de menselijke afval door het ontbreken van sanitaire voorzieningen ondraaglijk en leverde een gevaar op voor de volksgezondheid. Het rioolstelsel bracht de zo noodzakelijke hygiëne, al is het van belang er op te wijzen, dat de meerderheid van Nederlandse medici destijds nog tegen riolering was.
Zij toonden zich daarentegen voorstander van het in Amsterdam en Dordrecht rond 1870 toegepaste Liernur-stelsel. Dat was een vacuümtoiletsysteem, dat de menselijke faecaliën via een buizenstelsel met onderdruk afvoerde naar tanks, waarvan de inhoud uiteindelijk belandde bij boeren in de Haarlemmermeer. Zij waren graag bereid om voor deze mest te betalen. Helaas heeft het Liernur-stelsel het niet gehaald, omdat de mensen het vacuümtoilet ook gingen gebruiken voor het wegspoelen van vuil water. In een luxewijk in Amsterdam-zuid (waar tegelijkertijd de eerste spoeltoiletten waren geïnstalleerd) deed men dat immers ook! De inhoud van de spoeltoiletten der beter gesitueerden belandde overigens gewoon in de Amstel, waarmee het rioolstelsel zijn opmars onder het motto: spoel en vergeet kon beginnen. De boeren in de Haarlemmermeer haakten af toen het teveel aan water de mest onbruikbaar maakte.
Sindsdien hebben wij gelukkig over ziektes, hygiëne en gezondheid veel geleerd. Zoveel, dat het nu, na ruim honderddertig jaar, tijd is om aandacht te gaan vragen voor systemen, die het waterverspillende en kostbare riool overbodig kunnen maken.

Ons rioolstelsel wordt steeds duurder.
Het ontneemt ons allereerst – en dat al meer dan een eeuw lang – een met de dag schaarser wordende voor de landbouw absoluut onmisbare bouwstof: fosfaat. Het rioolstelsel kan niets met fosfaat en zonder peperdure terugwinningssystemen vloeien er, jaar in jaar uit, via afvoerkanalen en rivieren, miljoenen tonnen naar zee. In kustwateren leidt dat tot overbemesting en uiteindelijk tot een enorme vervuiling. Al vele tientallen jaren moeten boeren daarom fosfaat kopen als onderdeel van de 100 jaar geleden uitgevonden en wereldwijd toegepaste kunstmest, met als gevolg dat fosfaat op de enkele vindplaatsen die de wereld kent uitgeput raakt. De winning wordt nu moeilijker en de aangevoerde ertsen steeds onzuiverder (o.a. meer dioxine bevattend) waardoor recentelijk onze enige grote fosfaatfabriek Thermphos in Zeeland moest sluiten.

In 2010 verscheen bij de organisatie NL Ingenieurs een rapport dat onthulde dat in de 15 jaren daarvoor in Nederland ruim 20 miljard euro was uitgegeven allereerst en meest aan uitbreiding van de riolering buiten de steden op het platteland – in het rapport een mislukking genoemd – en voorts aan onderhoud en verdubbeling van stedelijke stelsels voor regenwateropvang. De huidige in 2008 begonnen economische en financiële crisis dwong in dat jaar reeds tot een enorme bezuiniging van de overheidsuitgaven en wel tot een bedrag van 18,5 miljard. Alleen al aan het verouderde en milieu-onveilige rioolsysteem had ons land dus méér in de voorafgegane jaren uitgegeven. Het bedrag van de bezuinigingen zou daarna nog fors oplopen; de uitgaven aan riolering (denk aan de alweer verhoogde rioolbelasting) nemen alleen nog maar toe. Om aan het zeer ernstige probleem van de toenemende geneesmiddelresten en hormonale stoffen en residuen van chemotherapie in het rioolwater iets te doen moeten nu ook ziekenhuizen – als bronnen van deze stoffen – voor miljoenen investeren in eigen zuiveringsinstallaties.